Podcasts by Orð af orði

Þáttur 67 af 100 from 2023-11-26T17:25

Þáttur 66 af 100 from 2023-11-19T17:25

Þáttur 65 af 100 from 2023-11-12T17:25

Þáttur 64 af 100 from 2023-11-05T17:25

Þáttur 63 af 100 from 2023-10-29T17:25

Þáttur 62 af 100 from 2023-10-22T17:25

Þáttur 61 af 100 from 2023-10-15T17:25

Þáttur 60 af 100 from 2023-10-08T17:25

Þáttur 59 af 100 from 2023-10-01T17:25

Þáttur 58 af 100 from 2023-09-24T17:25

Þáttur 57 af 100 from 2023-09-10T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Sigríði Ólafsdóttur og Auði Pálsdóttur um námsorðaforða í íslensku.

Þáttur 56 af 100 from 2023-08-13T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Þorbjörgu Þorvaldsdóttur, málfræðing og verkefnastjóra hjá Samtökunum '78, um hverni...

Þáttur 55 af 100 from 2023-08-06T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Lesari: Leifur Hauksson.

Þáttur 54 af 100 from 2023-07-30T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Lesari: Sigrún Hermannsdóttir.

Þáttur 53 af 100 from 2023-07-16T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Hlyn Steinsson líffræðinema um mállýskumun í söng skógarþrasta á höfuðborgarsvæðinu.

Þáttur 52 af 100 from 2023-07-09T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Ragnar Inga Aðalsteinsson bragfræðing um hvað þarf til að setja saman vísu. Hann seg...

Þáttur 51 af 100 from 2023-07-02T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Lesari: Sigrún Hermannsdóttir.

Þáttur 50 af 100 from 2023-06-25T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Ævar Örn Jósepsson fréttamann og krossgátuhöfund um kúnstina við að vera vísbendinga...

Þáttur 49 af 100 from 2023-06-18T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Ara Pál Kristinsson rannsóknaprófessor um skýrt mál. Þörfin fyrir skýrt mál eykst me...

Þáttur 48 af 100 from 2023-06-11T17:25

Þáttur 47 af 100 from 2023-06-04T17:25

Fjallað var um grein á vef BBC um á hvaða tungumáli er best að reikna auk þess sem Alexander Kristjánsson fréttamaður og stærðfræðingur sagði okkur frá stórum tölum sem geta verið til vandræða þega...

29.05.2023 from 2023-05-29T00:07

Baldur Sigurðsson, prófessor emeritus í íslensku og læsi, við menntavísindasvið Háskóla Íslands, kom til okkar í Orð af orði og sagði okkur frá íslenskunámskeiðum á vegum Rauða krossins sem hann he...

Þáttur 45 af 100 from 2023-05-21T17:25

Fræðileg skrif eru ákveðin tegund ritunar sem einkennist af hlutleysi, gagnrýninni greiningu og röksemdafærslu þar sem vísað er til annarrar fræðilegrar þekkingar. Við ræddum við Baldur Sigurðsson,...

Þáttur 44 af 100 from 2023-05-14T17:25

Þegar fréttir bárust af því að íslenska væri annað tungumálið sem mállíkanið GPT4 talaði braust þjóðarstoltið rækilega út, ekki ósvipað og þegar Íslendingum vegnar vel á stórmótum í íþróttum. Íslen...

Þáttur 43 af 100 from 2023-05-07T17:25

Hús íslenskunnar heitir Edda. Guðrún Nordal, forstöðumaður Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, sagði okkur frá Eddu og hvaða gildi það hefur að til sé staður, bygging, sem tileinkaður er...

Þáttur 42 af 100 from 2023-04-30T17:25

Nöfn Íslendinga hafa ekki alltaf verið þau sömu, enda heitum við ekki öll landnámsnöfnum enn þann dag í dag, þótt þau tíðkist auðvitað, og séu sum hver algeng. Sum þeirra hurfu reyndar um tíma og v...

Þáttur 41 af 100 from 2023-04-16T17:25

Bæjarfógetinn í Reykjavík hafði í nægu að snúast við að selja eigur skuldara á uppboði á árunum í kringum aldamótin 1900. Uppboðin voru auglýst í blöðum og þar voru gjarnan taldir upp helstu munir ...

Þáttur 40 af 100 from 2023-04-02T17:25

Hulda Óladóttir og Svanhvít Lilja Ingólfsdóttir sérfræðingar hjá máltækifyrirtækinu Miðeind sögðu frá tvenns konar yfirlestrarbúnaði sem til stendur að sameina í einn. Fyrri möguleikinn, á vefslóði...

Þáttur 39 af 100 from 2023-03-26T17:25

Guðvarður Már Gunnlaugsson, rannsóknarprófessor og yfirmann handritasviðs Árnastofnunar, leiddi okkur í allan sannleikann um samræmingu á stafsetningu við útgáfu fornrita og við komumst að því að h...

Þáttur 38 af 100 from 2023-03-19T17:25

Á undanförnum árum hafa af og til skapast heitar umræður á ýmsum vettvangi um það sem kallað er kynhlutleysi í máli. Almennt hefur fólk skoðun á því, hvort sem hún er með því eða á móti, og það á l...

Þáttur 37 af 100 from 2023-03-12T17:25

Árið 1941 geisaði heimsstyrjöld en Íslendingar fóru í stafsetningarstyrjöld, eina af mörgum. Fyrsti dómurinn sem kveðinn var upp um að íslensk lög gengju gegn stjórnarskrá voru í máli sem snerist u...

Þáttur 36 af 100 from 2023-03-05T17:25

Reglur um notkun bókstafsins z voru afnumdar úr íslenskum stafsetningarreglum með auglýsingu 4. september 1973. Þetta var hitamál og fjölmiðlar gerðu sér mikinn mat úr því. Í þættinum eru rifjaðar ...

Þáttur 35 af 100 from 2023-02-26T17:25

Haraldur Bernharðsson málfræðingur hefur borið saman Njálu-handrit frá ólíkum tímum, gömul handrit að sögunni frá því um og upp úr 1300 annars vegar; og frá 17. og 18. öld hins vegar, og skoðað val...

Þáttur 34 af 100 from 2023-02-19T17:25

Það má ekki gefa barni nafn sem gæti orðið því til ama og það er tryggt í amaákvæði laga um mannanöfn. Lengi var aðalástæða þess að eiginnöfnum var hafnað að beyging þeirra eða stafsetning samræmdi...

Þáttur 33 af 100 from 2023-02-12T17:35

Mím getur verið mynd, mynd með texta, myndband og jafnvel lag. Mím geta verið fyndin, skrýtin og hugvitsamleg og vel heppnað mím getur vakið fólk til umhugsunar um það sem því er ætlað að sýna og þ...

Þáttur 32 af 100 from 2023-01-29T17:25

Ýmislegt markvert gerðist árið 1973. Vestmannaeyjagosið hófst í janúar og stóð í sex mánuði; Nixon og Pompidou hittust á Kjarvalsstöðum; þorskastríðið stóð sem hæst; Picasso lést; Ólafur Stefánsson...

Þáttur 31 af 100 from 2023-01-22T17:25

Þáttur 30 af 100 from 2023-01-15T17:25

Kvenkynsnafnorðið veisla var einu sinni ritað með z: veizla, því það er dregið af sögninni veita. Þar komu saman t og s - veit-sla. Fjallað var um bókstafinn z og rætt við Höllu Hauksdóttur meistar...

Þáttur 28 af 100 from 2022-12-11T17:25

Fjallað er um orð ársins 2022 hjá stóru ensku orðabókunum. Orðið goblin mode hjá Oxford sýnir hvaða lifnaðarhætti fjölmargt fólk tamdi sér í heimsfaraldrinum; permacrisis hjá Collins vísar til víðt...

Þáttur 27 af 100 from 2022-12-04T17:25

Þau eru kölluð vesturfarar, fólkið sem þúsundum saman tók sig upp og lagði í langferð vestur um haf til Ameríku frá Íslandi, á um það bil fjörutíu ára tímabili, frá síðari hluta nítjándu aldar og f...

Þáttur 26 af 100 from 2022-11-27T17:25

Á Norðurlandi eystra gefst ungu fólki á aldrinum 16 til 25 ára tækifæri til að taka þátt í verkefninu Ungskáld sem er ritlistasmiðja og ritilistasamkeppni. Rætt var við Hrönn Björgvinsdóttir verkef...

Þáttur 25 af 100 from 2022-11-20T17:25

Íslendingar fluttust þúsundum saman vestur um haf til Kanada, Bandaríkjanna og Brasilíu á 19. öld og í byrjun 20. aldar. Vesturfararnir gátu víst ekki tekið mikið með sér og áttu kannski ekki svo m...

Þáttur 24 af 100 from 2022-11-13T17:25

Rætt var við Hildi Lilliendahl Viggósdóttur, baráttukonu fyrir kvenréttindindum, um erindi hennar á málþingi um kynhlutlaust mál í apríl 2022. Hún segir að í samfélagi þar sem karlar séu hið viðtek...

Þáttur 23 af 100 from 2022-11-06T17:25

Rætt er við Aiju Burdikovu, bókavörð á Amtsbókasafninu á Akureyri, um íslenskuklúbb sem hún stýrir á kaffihúsi bókasafnsins þar sem fólki af erlendum uppruna gefst tækifæri til að tala saman á ísle...

Þáttur 22 af 100 from 2022-10-30T17:25

Fjallað er um kynhlutlaust mál og Höskuldur Þráinsson málfræðingur segir frá erindi sínu Hvað eru kynin mörg? sem hann flutti á málþingi um kynhlutlaust mál í apríl 2022.

Þáttur 21 af 100 from 2022-10-23T17:25

Við viljum að íslenska sé töluð út um allt en ef hún er ekki innan áhugasviðs barna er hætta á að kynslóðir alist upp við það að íslenska sé alls ekki gjaldgeng alls staðar. Ef það gerist hefur mik...

Þáttur 20 af 100 from 2022-10-16T17:25

Í erindi sem Þorbjörg Þorvaldsdóttir flutti á málþingi um kynhlutlaust mál fjallaði hún um merkingu, málfræði og mannréttindi. Merkingarkjarnar málfræðilegs kyns í íslensku eru tveir. Sá fyrri er l...

Þáttur 19 af 100 from 2022-10-09T17:25

Vondar vélþýðingar er heiti á grein sem birtist í Ritinu haustið 2021. Í henni er fjallað um niðurstöður rannsóknar sem gerð var á íslenskum þýðingum úr ensku, í forritinu Google Translate, sem sýn...

Þáttur 18 af 100 from 2022-10-02T17:25

Þegar talað er um kynhlutlaust mál er átt við ýmsar nýjungar máli fólks. Dæmi um það eru meðal annars að nota hvorugkyn fleirtölu í stað karlkyns eintölu: sá sem trúir verður þau sem trúa. Annað dæ...

Þáttur 17 af 100 from 2022-09-25T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Á námskeiðinu Málið okkar allra, nemendamiðuð málfræðikennsla fá kennarar verkfæri sem gera neme...

Þáttur 16 af 100 from 2022-09-18T17:25

Ritlist er ekki skrautskrift þótt sumum kunni að finnast það, heldur listin að tjá sig á rituðu máli. Ritlist er meðal annars kennd í háskólum en hana er líka hægt að læra með öðrum hætti, svo sem ...

Þáttur 15 af 100 from 2022-09-11T17:25

Hljóðbækur hafa notið vaxandi vinsælda á undanförnum árum enda er fátt notalegra en að halla sér aftur, loka augunum og láta segja sér sögu. Það er líka hægt að njóta góðra bóka á göngu, úti að hla...

Þáttur 14 af 100 from 2022-09-04T17:25

Hvað er átt við þegar talað er um kynhlutlaust mál? Yfirleitt er átt við þær breytingar í máli þar sem reynt er að hverfa frá karlkyni í hlutleysi. , tilraunir fólks til að færa mál sitt í átt til ...

Þáttur 13 af 100 from 2022-08-28T17:25

Bókin Fínir drættir leturfræðinnar eftir svissneska leturfræðinginn Jost Hochuli er ekki löng en þó hefur hún að geyma hafsjó af fróðleik um þá þætti í prentgripum sem skipta mestu máli fyrir læsil...

Þáttur 12 af 100 from 2022-08-21T17:25

Rætt var við Ragnheiði Jónsdóttur íslenskufræðing um rannsókn sem hún gerði á stíl Brekkukotsannáls eftir Halldór Laxness og máli sögupersóna.

Þáttur 11 af 100 from 2022-08-14T17:25

Rætt var við Karítas Hrundar Pálsdóttur um einfalt mál og örsagnasöfn hennar á einföldu máli: Dagatal og Árstíðir.

Þáttur 10 af 100 from 2022-07-10T17:25

Rætt var við Árnýju Guðmundsdóttur og Auði Sigurðardóttur um íslenskt táknmál og áskoranir sem fylgja fréttatúlkun.

Þáttur 9 af 100 from 2022-07-03T17:25

Rætt var við Árnýju Guðmundsdóttur og Auði Sigurðardóttur um íslenskt táknmál og starf táknmálstúlka.

Þáttur 8 af 100 from 2022-06-26T17:25

Rætt var við Margréti Adamsdóttur um tungumálanám og starfið á fréttastofu Ríkisútvarpsins.

Þáttur 7 af 100 from 2022-06-19T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt var við Ásdísi Jóelsdóttur og Guðrúnu Hannele Henttinen um íðorðasafn í hannyrðum.

Þáttur 6 af 100 from 2022-06-12T17:25

Rætt var við Eirík Rögnvaldsson, málfræðing og málfræðilegan aðgerðasinna, um bók hans Alls konar íslensku, sem kom út nýverið; málstaðal; og mikilvægi þess að ungt fólk hafi jákvætt viðhorf til ís...

Þáttur 5 af 100 from 2022-05-29T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt var við Hönnu Óladóttur, lektor á menntavísindasviði Háskóla Íslands, um málfræðikennslu í ...

Þáttur 4 af 100 from 2022-05-22T17:25

Rætt var við Helgu Hilmisdóttur, rannsóknardósent á orðfræðisviði Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, um íslenskt unglingamál og rannsókn á því.

Þáttur 3 af 100 from 2022-05-15T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Rætt er við Hugrúnu Hólmgeirsdóttur og Halldóru Björt Ewen, fagstjóra í íslensku og íslenskukenn...

Þáttur 2 af 100 from 2022-05-08T17:25

Rætt var við Irisi Eddu Nowenstein, talmeinafræðing og doktorsnema í íslenskri málfræði, um málsambýli íslensku og ensku.

Þáttur 1 af 100 from 2022-05-01T17:25

Rætt var við Finn Friðriksson, félagsmálfræðing og dósent við Háskólann á Akureyri, um málbreytingar og stöðugleika íslenskrar tungu.

Þáttur 1 af 100 from 2022-05-01T17:25

Rætt var við Finn Friðriksson, félagsmálfræðing og dósent við Háskólann á Akureyri, um málbreytingar og stöðugleika íslenskrar tungu.

27.12.2020 from 2020-12-27T17:25

Aðventa eftir Gunnar Gunnarsson from 2020-12-13T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Í þætti dagsins verður rætt um nóvelluna Aðventu eftir Gunnar Gunnarsson og margslungið höfundarverk skáldsins, sérstaklega hvað varðar þýðingar á sögum hans. Sjálf...

Áhrif íslenskra þjóðlaga from 2020-12-06T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Bjarni Benedikt Björnsson og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Áhrif íslenskra þjóðlaga og kynning á þeim verður til umræðu í þætti dagsins, þá annars vegar hve...

Söfnun og gildi íslenskra þjóðlaga from 2020-11-29T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Bjarni Benedikt Björnsson og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir. Í þætti dagsins verður rætt um söfnun og gildi íslenskra þjóðlaga og sérstakt tónfall þeirra og s...

Samspil tónlisar og tungumáls from 2020-11-22T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Í þætti dagsins verður vöngum velt yfir samspili tónlistar og tungumáls, þá sérstaklega stafrófs, nótna og tóna. Skyggnst verður inn í sögu nótnanafna og nótnaskrif...

Ný vefsíða Íslenskrar stafsetningarorðabókar from 2020-11-15T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Fjallað er um nýja vefsíðu Íslenskrar stafsetningarorðabókar og rætt við Jóhannes B. Sigtryggsson, ritstjóra hennar, um tengsl orðabókarinnar og íslenskra ritreglna...

Handritin til barnanna II from 2020-11-08T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Fjallað er um miðaldahandritin merku í kjallara Árnagarðs við Suðurgötu í Reykjavík og verkefni á vegum Árnastofnunar sem kallast Handritin til barnanna. Rætt er vi...

Handritin til barnanna I from 2020-11-01T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Fjallað er um miðaldahandritin merku í kjallara Árnagarðs við Suðurgötu í Reykjavík og verkefni á vegum Árnastofnunar sem kallast Handritin til barnanna. Rætt er vi...

Ormsbók og lágmarkspör from 2020-10-25T17:25

Orð af orði - þáttur um íslensku og önnur mál. Í þættinum verður sagt frá handritinu Ormsbók, sem meðal annars geymir Fyrstu málfræðiritgerðina, stórmerka heimild um hljóðkerfi forníslensku sem sam...

Elfdælska, elfur og norn from 2020-10-18T17:25

Orð af orði, þáttur um íslensku og önnur mál. Fjallað er um elfdælsku, sem um 2500 manns tala í Dölunum í Svíþjóð, og hið útdauða tungumál norn, sem talað var á Hjaltlandseyjum, Orkneyjum og Katane...

Latína og íslenska from 2020-10-11T17:25

Orð af orði, þáttur um íslensku og önnur mál. Í þætti dagsins verður rætt um hið forna heimsmál latínu, nokkur sameiginleg einkenni þess og íslensku og margvísleg áhrif latínunnar bæði á íslenskt m...

Orðið eskimói og önnur vandræðaorð from 2020-10-04T17:25

Þáttur um íslensku og önnur mál. Í þættinum er fjallað um orðið eskimói og önnur vandræðaorð; og um eskimó-aljúta málaættina, einkum þann anga hennar sem er okkur næstur: grænlensku. Umsjón: Bjarni...

Alþjóðlegi tungumáladagurinn from 2020-09-27T17:25

Í tilefni af evrópska tungumáladeginum sem var í gær verður haldið áfram að skoða tungumál álfunnar, og í þetta sinn eina stakmálið í Evrópu - basknesku. Þar koma einnig við sögu íslenskir bændur á...

Saga og framtíð afríkönsku from 2020-09-20T17:25

Orð af orði, þáttur um íslensku og önnur mál. Í þættinum er fjallað um sögu og framtíð afríkönsku, sem einnig hefur verið kölluð búamál og afríkans á íslensku. Afríkanska er vesturgermanskt tungumá...

Indó-evrópska málaættin og Rask from 2020-09-13T17:25

Í þættinum í dag kynnumst við lítillega stærstu málaætt heims, þeirri sem íslenska tilheyrir, indó-evrópsku málaættinni. Sömuleiðis verður rætt um upphaf fræðigreinarinnar samanburðarmálfræði og þá...

Tilberi, ótili og Tilbury from 2020-09-06T17:25

Orð af orði, þáttur um íslensku og önnur mál. Í þættinum í dag verður fjallað um undarlegt kvikindi í íslenskri þjóðtrú. Meðal þess sem kemur við sögu er bretavinnan svokallaða; strokkar og skilvin...

28.06.2020 from 2020-06-28T17:25

21.06.2020 from 2020-06-21T17:25

14.06.2020 from 2020-06-14T17:25

07.06.2020 from 2020-06-07T17:25

Ríkislögreglustjóri og fleira from 2020-05-24T17:25

Fjallað er um ríkislögreglustjóra, Hörpu og bráðina og klaustrið.

Munurinn á ítölsku og ítölsku from 2020-05-17T17:25

Á Ítalía er töluð ítalska og í Frakklandi er töluð franska. Þetta er ekki alveg svona einfalt því þar eru talin 28 svæðisbundin rómönsk tungumál og 6 af öðrum uppruna.

Ritmál í hættu from 2020-05-10T17:25

Í þættinum var fjallað um stafróf í hættu, og meðal annars greint frá máli sem er skrifað með því að skera í bambus, og barnungum gíneskum stafrófsuppfinningamönnum.

Bil á eftir punkti - eitt eða tvö? from 2020-04-26T17:25

Að slá inn tvö bil á eftir punkti í lok málsgreinar er að einhverju leyti arfleifð ritvélatímans, en er þó mun eldri siður en það. Í þættinum er litið á sögu þessara bila og þefaðar uppi vandfundna...

Greinarmerki from 2020-04-19T17:25

Greinarmerki eru ómissandi og óaðskiljanlegur hluti texta, svona yfirleitt. Án þeirra værum við sennilega óskaplega ringluð. Eða hvað? Fólk sem las og skrifaði var eitt sinn án þeirra.

Nafnvenjur og bullmál í tölvuleikjum from 2020-04-12T17:25

Í þættinum er fjallað um gælunöfn og viðurnefni í íslensku, og þróun talmáls í tölvuleikjum og bullmáls sem er oft í stað þess.

Kata Jak og Singi Jóhannsson from 2020-04-05T17:25

Í þættinum er fjallað um stuttnefni, gælunöfn og viðurnefni.

Orð um kynin í orðabókum og málsháttum from 2020-03-29T17:25

Verið er að breyta dæmasetningum í Oxford-orðabókinni, til dæmis þar sem koma fram athugasemdir um útlit kvenna, sem hafa ekkert með orðskýringar að gera. En hvernig er þetta í íslenskri tungu og í...

Kynjamisrétti í orðabókum from 2020-03-22T17:25

Aðgerðasinnar krefjast þess að ensku Oxford-orðabækurnar breyti skilgreiningu sinni á enska orðinu woman (kona) og hætti að nota dæmasetningar sem séu litaðar af kvenhatri. Í þessu samhengi hefur v...

Maður, man og kona from 2020-03-15T17:25

Orðið maður er óákveðið fornafn í setningum á borð við “ég veit ekki hvað maður á að gera“ og vísar að vissu marki almennt til fólks en þó mikið til til þess sem talar. Það er eðlilegt þegar orðið ...

Menn, manneskjur og aðrir aðilar from 2020-03-08T17:25

Ekki þykir öllum alls staðar við hæfi að nota orðið maður þar sem það var áður notað. Í þættinum er meðal annars litið á hvernig komist er hjá því að nota orðið, meðal annars í óformlegum texta á i...

Orð um fólk from 2020-03-01T17:25

Efni þáttarins: tískusveiflur í íslenskum mannanöfnum, nýlegt frumvarp um orðið maður í stjórnskipunarlögum Færeyja og orðið maður í íslensku lagamáli.

Farsóttir og atsóttir from 2020-02-23T17:25

Í þættinum er meðal annars skoðað hvaðan heitin COVID-19, kórónaveira, inflúensa og spænska veikin koma.

Rokkstokkur, lófaspilari og hljóðpottur from 2020-02-16T17:25

Áður en snjallsímar tóku við var um tíma vinsælt að nota mp3-spilara. Sennilega var gullöld þessara spilara fyrsti áratugur 21. aldarinnar. Um þetta fyrirbæri voru mynduð ýmis ný íslensk orð. En hv...

Veður liggja til allra átta from 2020-02-09T17:25

Hvað þýðir útsynningur og landnyrðingur og hvaðan koma orðin hægri og vinstri? Svör við því fást í þætti vikunnar.

Vafrakaka, orkuskipti, svargur og strútskýring from 2020-02-02T17:25

Í þættinum eru skoðuð ýmis nýleg orð á borð við vafraköku og kulnun. Orðið kulnun er notað um viðvarandi andlega og líkamlega þreytu og doða, einkum í tengslum við vinnu - það að fólk fer að finna ...

Epalhommi og fleiri nýleg orð from 2020-01-26T17:25

Nýyrðasmíð hefur lengi verið öflug í íslensku. Í þætti vikunnar eru meðal annars skoðuð orðin þyrilsnælda, örplast, hægvarp, epalhommi og innviðauppbygging.

Hamfarahlýnun og fleiri nýleg orð from 2020-01-19T17:25

Í þættinum er litið á orð ársins 2019, hamfarahlýnun. Þá eru skoðuð orð sem þóttu standa upp í umræðunni og komu til greina í fyrri kosningum Ríkisútvarpsins um orð ársins.

Orð ársins 2019 from 2020-01-05T17:25

Burstabann, dagskrárvald, drægnikvíði, hamfarahlýnun, hrossamakríll, kynrænt sjálfræði, ljósbogi, loftslagskvíði, mjaldrasystur, pokasvæði, sprengilægð og þungunarrof komu til greina sem orð ársins...

Vökustaurar, fátækraþurrkur, jólagjafir og áramót from 2019-12-29T17:25

Í þættinum er meðal annars fjallað um síðustu vikuna fyrir jól, sem nefnd hefur verið augnvika, staurvika eða vitlausa vika. Þá er sagt að fólk hafi notað svonefnda vökustaura eða augnteprur til að...

Veðurviðvaranir og jólasveinar from 2019-12-22T17:25

Árið 2017 tók Veðurstofan upp litakerfi fyrir veðurviðvaranir. Í þættinum er meðal annars skoðað hvað hver litur merkir og hvenær hann er notaður. Nöfn jólasveinanna og merking þeirra koma einnig v...

Hátíðarskap from 2019-12-15T17:27

Hvaðan koma orðin Þorláksmessa og aðfangadagur og hvað þýða hlakkandi og huggunargjöf? Í þessum hátíðarþætti má til dæmis heyra hvaðan sögnin að kæsa kemur og skoðaðar eru jólakveðjur á nokkrum erl...

Hringtorg eða ekki hringtorg? from 2019-12-08T17:25

Hvað er hringtorg? Það er ekki oft sem skilgreining algengra hluta eins og hringtorga verður fréttaefni, en nýverið hefur raunin orðið sú. Deilt hefur verið um það hvort hafa megi stoppistöð fyrir ...

Raddbandaurg, innsog og fleira from 2019-12-01T17:25

Enska hugtakið vocal fry hefur verið kallað raddbandaurg á íslensku. Heitið vísar í hljóð sem fólk gefur frá sér við ákveðna raddbeitingu. Urgið getur komið fram í tali og söng, jafnt karla sem kve...

Má segja þetta? Bölv og blótsyrði from 2019-11-24T17:25

Við vörum við orðbragðinu í þessum þætti. Það er hægt að bölva, ragna og formæla, biðja bölbæna eða óbæna, skamma, sótast og sveia, bannsyngja, úthúða, atyrða, segja til syndanna, eða bölva fólki í...

Flámæli from 2019-11-17T17:25

Í flámæli falla annars vegar saman löngu sérhljóðin i og e, og hins vegar löngu sérhljóðin u og ö. Flámæli fannst í einhverjum mæli víðast hvar á landinu, en aðallega á þremur ótengdum svæðum, Aust...

Eignarfallsflótti í íslensku from 2019-11-10T17:25

Eignarfall er sjaldgæfast allra falla í íslensku, fáar algengar sagnir og forsetningar taka það til dæmis sem andlag. Eignarfallið er viðkvæmt fyrir áhrifum og breytingum eins og sést til dæmis í b...

Eignarfall og eign í færeysku from 2019-11-03T17:25

Færeyingar eiga sín eigin orð yfir föllin fjögur, sem eiga rætur að rekja til fornafnsins hvør, sem svarar til hver á íslensku. Nefnifall heitir á færeysku hvørfall, þolfall er hvønnfall, þágufall ...

Fröllurnar í öbbanum - slangur from 2019-10-27T17:25

Slangur er orðfæri sem er nær eingöngu bundið óformlegu máli, oft talmáli en einnig óformlegu rituðu máli eins og net- eða SMS-skilaboðum. Það víkur frá viðurkenndu málsniði, þ.e. nýtur ekki viðurk...

Fiskurinn í sjónum from 2019-10-20T17:25

Í fyrra var gerð könnun á stöðu samræðna og fleira meðal notenda bandaríska stefnumótaforritsins Plenty of fish (sem gæti kallast Margur fiskurinn á íslensku), fólks í leit að ástinni. 65 prósentum...

Málstefna og kyn í máli from 2019-10-13T17:25

Í mannréttindastefnu Reykjavíkurborgar segir að óheimilt sé að mismuna fólki vegna kyns, kynhneigðar, kynvitundar, kyntjáningar, kyneinkenna eða kyns. Tekið er fram að það eigi ekki að ganga út frá...

Hinsegin og hýryrði from 2019-10-06T17:25

Rætt er um baráttu hinsegin fólks fyrir eigin orðaforða, nýyrðasamkeppnina hýryrði, nýja persónufornafnið hán og fleira. Viðmælandi í þættinum er Þorbjörg Þorvaldsdóttir, formaður Samtakanna '78 og...

29.09.2019 - Tala og fleirtölusýki from 2019-09-29T17:25

Það er margt skemmtilegt og skrítið í málfræðilegri tölu í íslensku og tala og merking eiga ekki alltaf saman. Skæri, buxur og dyr eru fleirtöluorð þrátt fyrir að eiga við um eitt ákveðið fyrirbæri...

Stafsetning og zeta from 2019-09-22T17:25

Stafsetning er skipulag ritmáls - það hvernig við röðum stöfum saman til að tákna orð og setningar. Stafsetning kemur við sögu í öllum málum sem eiga sér ritmál. Á Íslandi er samræmd stafsetning ei...

Mál og kyn from 2019-09-15T17:25

Í mörgum tungumálum er formdeild sem nefnist kyn. Í íslensku þýðir þetta að nafnorð skiptast í beygingarflokka eftir kyni, og fornöfn og lýsingarorð sambeygjast þeim yfirleitt, út frá kyni en einni...

Gullaldartregi from 2019-09-08T17:25

Áhyggjur fólks af hnignun tungumálsins hafa verið kallaðar gullaldartregi. Þetta orð hefur einnig verið skilgreint sem það viðhorf að á einhverjum tímapunkti í fortíðinni hafi málið verið fullkomið...

Sægur from 2019-09-01T17:25

Sægur er eitt fjölmargra skemmtilegra safnheita í íslensku máli. Í orðabókinni er það skýrt með orðinu mergð, sem er annað gott safnheiti. Bæði orðin merkja fjöldi eða aragrúi. Í þættinum er fjalla...

23.06.2019 from 2019-06-23T17:25

16.06.2019 from 2019-06-16T17:25

09.06.2019 from 2019-06-09T17:25

02.06.2019 from 2019-06-02T17:25

26.05.2019 from 2019-05-26T17:25

19.05.2019 from 2019-05-19T17:25

12.05.2019 from 2019-05-12T17:25

05.05.2019 from 2019-05-05T17:25

28.04.2019 from 2019-04-28T17:25

21.04.2019 from 2019-04-21T17:25

14.04.2019 from 2019-04-14T17:25

31.03.2019 from 2019-03-31T17:25

24.03.2019 from 2019-03-24T17:25

Skjátexti í sjónvarpi from 2019-03-17T17:25

Fólk sem farið er að tapa heyrn á oft erfitt með að greina talað mál. Fyrir þetta fólk skiptir skjátexti með sjónvarpsefni sköpum. Allt of fáum virðist vera kunnugt um að skjátextar eru með flestu ...

Orðapör from 2019-03-03T17:25

Orðapörin lappir og fætur, haus og höfuð, labba og ganga, éta og borða eiga ýmislegt sameiginlegt en það greinir líka eitt og annað á milli þeirra. Mörgum finnst að hægt sé að nota þessi orð jöfnum...

Íslenskt táknmál from 2019-02-17T17:25

Saga íslenska táknmálsins er í senn undursamleg og sorgleg. Hún nær allt frá síðari hluta 19. aldar og fram á okkar daga. Valgerður Stefánsdóttir fyrrverandi forstöðukona Samskiptamiðstöðvar heyrna...

03.02.2019 from 2019-02-03T17:25

Orð og nýyrði ársins á Norðurlöndunum from 2019-01-27T17:25

Í þættinum er greint frá því hvaða orð íslensk börn völdu sem orð ársins 2018 og fjallað um orð og nýyrði ársins meðal frændþjóða okkar annars staðar á Norðurlöndunum.

Árnastofnun valdi orð ársins from 2019-01-20T17:25

Ágústa Þorbergsdóttir segir frá vali Stofnunar Árna Magnússonar á orði ársins 2018. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir.

Orð og nýyrði ársins 2018 from 2019-01-06T17:25

Þáttur um íslenskt mál. Orð og nýyrði ársins 2018 voru gerð heyrinkunnug síðastliðin föstudag. Hlustendum var boðið að senda inn tillögur að orðum og úr þeim voru valin fimm orð og fimm nýyrði sem ...

30.12.2018 from 2018-12-30T17:25

Í þættinum er fjallað um orð ársins 2018 hjá ensku orðabókarisunum Oxford og Cambridge, kynhlutleysi í opinberum tungumálum Sameinuðu þjóðanna og hvað það merkir að sparka eins og stelpa.

09.12.2018 from 2018-12-09T17:25

Samtalsgreining er ein undirgreina málvísinda, sem fæst við að rannsaka hvernig textar eru saman settir og hvernig talmál virkar. Skoðað er hvernig fólk orðar hlutina, biður um eitthvað eða gerir k...

25.11.2018 from 2018-11-25T17:25

18.11.2018 from 2018-11-18T17:25

04.11.2018 from 2018-11-04T17:25

Þáttur um íslenskt mál. Norrænir menn tóku sér bólfestu á Orkneyjum og Hjaltlandseyjum á 8. öld og tungumál þeirra, norræna, varð ráðandi á eyjunum. Af því spratt mál landsmanna sem kallast norn. R...

28.10.2018 from 2018-10-28T17:25

Þáttur um íslenskt mál. Líf og dauði tungumála er umfjöllunarefni þáttarins. Ástæður þess að tungumál deyja út geta verið margvíslegar en með hverju máli sem deyr tapast hluti af sögu og menningu h...

14.10.2018 from 2018-10-14T17:25

Blikdalur og fleiri örnefni í Esjunni from 2018-10-07T17:25

Fjallað um örnefnið Blikdalur í Esju, nafnið á steininum Steini sem einnig er í Esju og svo heitið á fjallinu sjálfu, sem erfiðlega hefur gengið að skýra. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir.

23.09.2018 from 2018-09-23T17:25

16.09.2018 from 2018-09-16T17:25

09.09.2018 from 2018-09-09T17:25

02.09.2018 from 2018-09-02T17:30

24.06.2018 from 2018-06-24T17:25

17.06.2018 from 2018-06-17T17:25

03.06.2018 from 2018-06-03T17:25

27.05.2018 from 2018-05-27T17:25

Framtíð íslenskrar tungu from 2018-05-20T17:20

Þáttur um íslenskt mál. Íslensk-ameríska viðskiptaráðið hélt málþing í New York á dögunum um framtíð íslenskrar tungu, í samstarfi við aðalræðismann Íslands í New York og fyrirtækið Almannaróm. Í þ...

Starfsheiti from 2018-05-13T17:25

Þáttur um íslenskt mál. Starfsheiti og heiti ýmissa embætta hafa tekið breytingum í áranna rás. Fyrir hundrað árum þótti ekki tiltökumál að auglýsa eftir konum og mönnum til ýmissa starfa en sjötíu...

06.05.2018 from 2018-05-06T17:25

Þáttur um íslenskt mál. Mannsröddin er einstök og samspil talfæra og raddar er ekki síður einstakt. Ef ekki væri fyrir rödd væri ekki til talmál. Og ef röddin hefði ekki sína einstöku eiginleika væ...

Spádómsgáfa og speki fugla from 2018-04-29T17:25

Þáttur um íslenskt mál. Lómur og himbrimi eru taldir spá fyrir um veður, hrossagaukur um hvernig fólki farnast. Mestur spáfugl er þó hrafninn sem oftast er talinn feigðarboði en á það til að bjarga...

15.04.2018 from 2018-04-15T17:25

01.04.2018 from 2018-04-01T17:25

Kenninöfn from 2018-03-25T17:25

Fjallað er um kenninnöfn í þættinum og gluggað í meistaraprófsritgerð Bennýjar Sifjar Ísleifsdóttur í þjóðfræði þar sem hún fjallar um kenninafnasiði Íslendinga. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir.

11.03.2018 from 2018-03-11T17:25

04.03.2018 from 2018-03-04T17:25

Málótti from 2018-02-25T17:25

Málótti sem ástæða málflótta - grafist fyrir um ástæður þess að ungmenni kjósa ensku fram yfir íslensku. Íslensk heiti bíómynda og þróun slíkra heita.

Orðatiltæki from 2018-02-18T17:25

Ýmis orðatiltæki sem valda heilabrotum, hross sem finna hvergi skjól í illviðrum og snúa því rassinum upp í vindinn, skinka, beikon og svo fleiri orðatiltæki. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir.

04.02.2018 from 2018-02-04T17:25

Votlendi from 2018-01-28T17:25

Votlendi er okkur hugleikið í þættinum í dag en áður en við setjum á okkur stígvélin og vöðum, fyrst út í mýrina og síðan út á blána, skjótumst við upp í himingeiminn og förum í hringferð kringum M...

14.01.2018 from 2018-01-14T17:25